Kaakgewrichtsklachten (ook wel temporomandibulaire of craniomandibulaire dysfunctie) is een verzamelnaam voor klachten en stoornissen van het kauwstelsel

Het kauwstelsel

Ons kauwstelsel bestaat uit kauwspieren (m. masseter, m. temporalis en m. pterygoideus medialis en lateralis), twee kaakgewrichten en het gebit. Het kaakgewricht is een van de belangrijkste gewrichten van het lichaam en wordt het vaakst gebruikt. Deze gewrichten bevinden zich net voor het oor een bestaan uit een kaakkopje (het uiteinde van de onderkaak), een kraakbeenschijfje (discus) en een gewrichtskom (ter hoogte van de schedelbasis). Het kaakgewricht is omgeven door banden en pezen en meerdere kauwspieren. Met behulp van deze kauwspieren beweegt de onderkaak en kunnen we ons gebit gebruiken (afbijten en kauwen), maar kunnen we ook slikken, spreken, zingen, geeuwen en lachen.

Klachten

Als er iets mis is met een van de delen van ons kauwstelsel kan dit klachten veroorzaken:

• de spieren kunnen pijnlijk of vermoeid aanvoelen
• de kaakbewegingen kunnen beperkt zijn of een geluid veroorzaken (knappen of kraken)
• er kan pijn optreden ter hoogte van het gewricht (voor het oor)
• u kunt last hebben van overgevoelige of pijnlijke tanden en kiezen
• ook oorpijn, hoofdpijn en nekpijn kunnen te maken hebben met stoornissen in het kauwstelsel

De klachten kunnen grofweg in twee groepen worden ingedeeld:

Gewrichtsklachten

Knappen: Dit wordt meestal veroorzaakt door een kraakbeenschijf (discus, te vergelijken met een meniscus) in het gewricht, die naar voren is verplaatst, niet meer op het kaakkopje ligt en steeds terug moet schuiven bij het openen van de mond. Dit geeft een knappend geluid. Als de discus niet meer terug wil schuiven, ontstaat een bewegingsbeperking, een zogenaamde Lock. Arthrosis: Dit gaat meestal gepaard met duidelijke veranderingen in  het kaakkopje. De klachten verlopen soms asymptomatisch, maar soms ook met veel pijn.

Spierklachten

Vaak ten gevolge van overbelasting, stress, waarvan in veel gevallen tandenknarsen en klemmen (bruxisme) de oorzaak is, zich uitend in hoofdpijn (slaapstreek) en pijn in de wangen (spieraanhechtingen). Ook onbegrepen pijnklachten zijn soms tot spierklachten te herleiden, evenals een oude prothese met een te lage beethoogte.

Over het algemeen zijn al deze symptomen eerder hinderlijk dan gevaarlijk. Vooral bij activiteiten zoals het afbijten, kauwen, geeuwen en lachen kan er hinder ondervonden worden. Bij de meeste mensen nemen de klachten na verloop van tijd weer af, zodat de mond weer zonder hinder gebruikt kan worden.

Oorzaken

De meeste kaakproblemen ontstaan door een overbelasting van de kauwspieren. Dit gebeurt bijvoorbeeld door klemmen, knarsen, nagelbijten, wangbijten, kauwgom kauwen, penbijten of tongpersen. Ook stress kan een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van dergelijke overbelasting. De kaakproblemen kunnen ook te maken hebben met problemen in het gewricht, die kunnen ontstaan na een operatie, na een ongeval of gewoon spontaan. Zo kan het kraakbeenschijfje verschoven zijn (en geluiden veroorzaken) of geblokkeerd zijn (en de mondbeweging beperken). Ook het kaakgewricht kan slijtage vertonen (artrose) of regelmatig uit de kom schieten (kaakluxatie). Soms kunnen kaakproblemen ook het gevolg zijn van gebitsproblemen.

Behandeling

Vermijden van overbelasting

In eerste instantie is het van belang om uw kaakgewrichten en kauwspieren zo veel mogelijk te ontlasten. Dit kan door bijvoorbeeld geen kauwgum of drop meer te gebruiken, door de consistentie van het eten wat zachter te maken en door met kleinere happen te eten. Uw eigen medewerking is met betrekking tot het voorkomen van overbelasting het allerbelangrijkst want het succes van de behandeling wordt hier mede door bepaald.

Splint of opbeetplaat vervaardigen

Vaak wordt er voor u een splint of opbeetplaat gemaakt. Dit is een hard kunsthars plaatje dat meestal op het ondergebit vastklikt en over het algemeen ’s nachts gedragen wordt of tijdelijk ook overdag. De bedoeling is dat de splint de kaken tot rust brengt en in hun natuurlijke positie terugbrengt doordat de tandenknobbels worden afgedekt en elkaar niet meer kunnen terugvinden. Daarnaast beschermt een splint de tanden en kiezen ook bij beschadiging door klemmen en knarsen gedurende de nacht.

Fysiotherapie

Soms wordt u verwezen naar de fysiotherapeut voor verdere behandeling, oefeningen en massage. Als u zelf een fysiotherapeut zoekt is het belangrijk op te letten dat deze in gespecialiseerd in kaakgewrichtsklachten. Op de website van de Nederlandse vereniging voor orofaciale fysiotherapie kunt u een fysiotherapeut bij u in de buurt vinden.

• zie ook: Nederlandse vereniging voor orofaciale fysiotherapie

Botox

Indien knars- of klemgedrag de oorzaak is van kaakgewrichtsklachten of wanneer er pijnlijke kauwspieren aanwezig zijn kan met succes botox worden toegepast. Door middel van het toedienen van botox worden spiergroepen gericht uitgeschakeld waardoor zij ´s nachts niet meer aanspannen en de klachten verdwijnen. Een behandeling met botox moet over het algemeen enkele malen, met tussenpozen van enkele maanden, worden herhaald.

Operatie (eminectomie)

Algemene tips

• In rusttoestand: tanden nooit op elkaar klemmen/persen
• Bij functie (eten, slikken, spreken): kan men gewoon de tanden op elkaar plaatsen
• Vermijd langdurige belasting van het kauwstelsel door gewoontes zoals nagelbijten, kiezen klemmen, kauwgom kauwen, lip zuigen/bijten. Gebruik uw tanden niet als gereedschap om bijvoorbeeld een pen of spijker vast te houden of om draadjes door te bijten
• Vermijd extreem wijd openen van de mond tijdens het eten, maar ook als u geeuwt of lacht. Ondersteun zo mogelijk de onderkaak zodat de mond minder ver open gaat
• Vermijd verkeerde houding van het hoofd en de nek op het werk, tijdens hobby, tijdens slaap en tijdens telefoneren
• Vermijd tocht en afkoeling van de kauwspieren door gebruik van een sjaal en/of gezichtsmassage
• Vermijd het gebruik van uw voortanden om iets af te bijten
• Gebruik geen te hard voedsel zoals taai vlees, nootjes, appels, rauwe wortels, stokbrood, oude kaas etc.
• Soms is het beter om (tijdelijk) alleen zacht voedsel te eten zoals gehakt, puree, appelmoes, brood zonder korst of voedsel met een staafmixer gemalen
• Het is belangrijk om bij een eventuele tandheelkundige behandeling of bij het ondergaan van een narcose de betreffende (tand)arts te informeren over uw klachten. U mag uw mond niet te lang wijd openen.