De verstandskies

Sommige mensen denken dat de naam verstandskies is afgeleid van ‘ver staand’. De stand achter in de mond heeft echter niets te maken met deze naamgeving. Het is echter wel één van de oorzaken waarom veel mensen last hebben van hun verstandskiezen. Ze staan zo ver naar achteren in de mond, dat veel mensen moeite hebben om er met de tandenborstel goed bij te kunnen komen.

Wanneer breekt de verstandskies door?

Een verstandskies breekt meestal door in de tijd dat pubers volwassen worden; tussen de 17 en 21 jaar. Met het stijgen van de jaren zou in principe ook het verstand moeten komen. Vandaar deze benaming dus. Zo noemen de Engelsen de kies ‘wisdom tooth’ en de Duitsers kennen hem als ‘Weißheitszahn’.

De verstandskies breekt in het algemeen door bij jongeren tussen de 17 en 21 jaar, maar kan ook op hogere leeftijd nog in de mondholte verschijnen. Er zijn ook mensen zonder verstandskiezen. De aanwezigheid van deze bijzondere kies varieert van persoon tot persoon.

Problemen met de verstandskies

Omdat de verstandskiezen zo ver achterin de mond liggen en ook nogal eens scheef- of niet goed doorkomen, is het erg lastig om ze netjes schoon te houden. Hierdoor ontstaat er gemakkelijk cariës ofwel een “gat” in dit soort kiezen. Ook tandvleesontstekingen kunnen gemakkelijk optreden. Het feit dat ze nogal eens half onder het tandvlees liggen betekent ook dat ze daardoor vaak slecht te inspecteren zijn. Problemen worden dan ook soms pas in een laat stadium ontdekt. Vanwege deze reden zal de tandarts dan ook regelmatig met behulp van een röntgenfoto moeten kijken hoe het ervoor staat met uw verstandskiezen. Eens in de twee jaar lijkt hierbij een redelijke termijn.

Doordat verstandskiezen zo lastig in onderhoud zijn, kunnen ze ook andere klachten geven. Als de kiezen maar half doorkomen, kan er een stukje tandvlees losjes overheen blijven zitten. Zo’n plekje vormt dan een bron van infecties, want er blijven gemakkelijk voedselrestjes onder hangen. Zo’n ontsteking kan zich ook verder uitbreiden in de kaak, met als gevolg een dik gezicht.

Daarnaast kan het zijn dat verstandskiezen scheef of gekanteld doorkomen. Dat kan dan soms problemen geven met kauwen, omdat het gebit niet goed kan sluiten. Bovendien kunnen mensen hierdoor hun wang of tandvlees stuk bijten.

Verstandskiezen kunnen ook nog schade veroorzaken aan de andere kiezen! Door het feit dat het gebied rond de verstandskies zo lastig is schoon te houden kunnen er op den duur ook vervelende tandvleesproblemen of gaatjes ontstaan aan de kiezen ervoor. Dit is dan vaak extra jammer, want dan zal soms niet alleen de verstandskies er uit gehaald moeten worden, maar ook de kies ervoor. En die hadden we zo graag langdurig willen behouden!

Tot slot is het zo dat er in het kaakbot om de verstandskies heen problemen kunnen ontstaan in de zin van een cyste. Ook om deze reden is het dus verstandig dat de tandarts met enige regelmaat foto’s maakt van dit gebied.

Het hoeft gelukkig niet altijd fout te gaan. Als een verstandskies mooi doorkomt en gemakkelijk te onderhouden is, kan men ze rustig laten zitten. Vergeet niet dat verstandskiezen op die manier ook een goede functie kunnen hebben. Er zijn immers nog steeds mensen die kiezen verliezen. Zeker als bij kinderen in verband met ruimtegebrek in de kaken de vier kleine kiezen (premolaren) zijn verwijderd, is er soms op latere leeftijd voldoende ruimte voor de verstandskiezen.

Verwijderen van de verstandskies

Verwijdering is nodig, indien er een zuivere indicatie – of beter een “directe noodzaak” tot verwijdering bestaat. Dat is dus nodig als een of meer van de bovengenoemde problemen zich voordoen en de verstandskies dus echt narigheid geeft. In de overige gevallen is er echter sprake van preventieve extractie. Hierbij zal de tandarts en/of kaakchirurg dan moeten afwegen in samenspraak met de patiënt wat de risico’s zijn van het verwijderen (zie verderop in dit stuk) en de mogelijke risico’s van het laten zitten van de kiezen (De kans op een cyste, gaatjes en tandvlees problemen). Als men de verstandskies laat zitten geldt weer: Regelmatige controle door middel van een röntgenfoto!

De behandeling

Na een gesprek met een uitleg over de behandeling, en het vervaardigen van een röntgenfoto, wordt er plaatselijke verdoving gegeven. De kies wordt verwijderd, waarbij het soms nodig is een sneetje in het tandvlees te maken en/of een beetje kaakbot weg te nemen met een boor. Soms is het nodig de kies te splitsen in meerdere kleine fragmenten.

De gehele behandeling verloopt pijnloos. De plaatselijke verdoving schakelt het lokale pijngevoel volledig uit. Wel blijft U voelen dat er iets gebeurt; zoals lichte druk en zacht trillen als de boor gebruikt wordt. De wond wordt gehecht met hechtingen die vanzelf oplossen.

Na de behandeling

De verdoving raakt na 2 tot 4 uur uitgewerkt. Het is verstandig om zo snelmogelijk na de behandeling alvast de voorgeschreven pijnstiller in te nemen of indien er niets werd voorgeschreven, 2 tabletten paracetamol van 500mg. De pijnstillers werken namelijk veel effectiever als ze al ingewerkt zijn voordat de pijn opkomt. Zo kunt U gedurende de eerste 48 uur gerust de maximale dosis gebruiken, waarna U het eventueel verder kunt proberen zonder pijnstillers. De hoeveelheid napijn is zeer verschillend van patiënt tot patiënt en niet goed te voorspellen.

Er kan een zwelling optreden van de wang, welke op z’n hevigst is de eerste en tweede dag na de behandeling. Geringe temperatuurverhoging onder 38,5 C is normaal.

Beperking van de mondopening is normaal. Het is normaal dat er nog een beetje bloed uit de wond komt. Dit vermengt zich met uw speeksel waardoor het meer lijkt dan het is.

Wondverzorging

• Zwelling kan verminderd worden door de eerste uren na de behandeling de wang te koelen met een ijskompres. (ijsklontjes in een plastic zakje, washandje eromheen en steeds enkele minuten op de wang, en dan er weer af).
• Roken vertraagt de wondgenezing. Staak het roken minimaal 5 dagen.
• Ga de eerste dag niet krachtig spoelen, of zuigen aan de wond, dit vergroot de kans op een nabloeding.
• Uw tanden kunt u normaal poetsen, ook met een elektrische tandenborstel.